Güncel ve Genel Bilgi Desteği

Uluslararası tanımlamaya göre, sadece spor ve gezi amacı ile kullanılan, yelken veya makinayla veya hem yelken hem de makine ile yürütülen, her türlü deniz teknesine yat denir.

Yatlar ikiye ayrılır;

1.Yelkenli yatlar: Esas itibari ile yelkenle hareket etmekle birlikte günümüzde olimpik yarış sınıfları dışında, tonajlarına göre bir yardımcı makinayla donatılmışlardır.

2.  Motor  yatlar: Sadece    motorla    hareket    eden    gezi    veya  yarış  için  dizayn  edilmiş tekneler.

1. TEKNE

1.1. Asıl tekne: Forma verilip eğrilere çivileniş kontrplak levhalarda meydana gelir. Eğriler tekneye    lüzumlu   olan   sağlamlığı temin eder.

1.2. Teknenin   Sabit   Olmayan   Kısımları: Tekneye   yönünü   muhafaza   edebilmesi   için   salma  (sabit   olabilir),   istenilen   yöne çevrilebilmesi   için   dümen   denilen   sabit   olmayan   kısımlar   monte   edilmiştir.

a) Salma: Teknenin alt ve omurgasında baş-kıç hattından geçip suya dikey giren   bölümdür. Büyük yatlarda sabittir. Centreboard teknelerde ise kendisine özel kasasının   içinde   durur. Bu    kasanın    üst    ağzı    ise    su girmesine engel    olması için su    hattının    üzerindedir. Teknenin altından sarkması   istenmediğinde salma teknenin içine çekilir. Teknenin baş-kıç hattı boyunca uzanabileceği gibi, aynı hatta merkezi   bir   noktada   da   torpil   şeklinde   dizayn edilmiş   de olabilir. Bunlara   torpil   salma   denir.

b) Dümen ve yeke: Dümen, iki yana   dönen   kıç aynaya sabitlenmiş   bir   elemandır. Tekneyi istenen yönde çeviren,   dümenin   suyun içinde   kalan   parçasına   pala   denir. Dümenin   manevra   levyesi   yekedir. Dümen yeke ile sağa   sola   döndürülür. Yeke tek bir parçadan  ibaret  ise  sabit  yeke,  ucuna  ikinci  bir  parça  eklenmiş     ise  uzatmalı     yeke (Extension)    adını  alır.  Bu    ikinci    halde    dümenci  (Skipper)    küpeşteye    oturup    dışarı sarkmakla (trapez yaparak)   hem   teknenin dengesini sağlar hem de   onu yönetebilir. Daha büyük yatlarda   dümen çapının   daha   büyük   olması da, dümencinin mümkün olduğunca küperşteye yakın oturabilmesini sağlar.

Şekil 1: Asıl tekne resmi üzerinde, teknenin parçalarının isimlendirilmesi

1.3. Teknenin Sabit Elemanları:
a) Halatları sabitleştirmeye yarayan takımlar: Koç boynuzları vs. (Şekil 3)
b) Halatların akışına yön vermek ve bunların hareketini sınırlamaya yarayan takımlar: Kurt ağzı, köprü, köprücük vs. (Şekil 3)
c) Direği tutan tellerin (çarmıklar) bağlanmasına yarayan takımlar: Çarmık ayakları (landalarliftin uskur)…(Şekil 3)
d) Lavra Deliği (Kıç tıpa): Kıç aynanın alt kısmına açılmış bir delik olup karaya çekildiğinde teknenin içindeki suyun akıtılmasını sağlar. Tekne denizde iken tıpası kapalı olmalıdır.(Şekil 1)
e) Sürekli ve geçici bağlantılar: Galvanizli çelik, bronz veya paslanmaz çelikten takımlar olup değişik kısımlar arasında sürekli veya geçici bağlantı sağlar: Kilit ve süngüsü, flok kancaları vb.

2. DONANIM
Rüzgar enerjisinin yelkenler yolu ile tekneye intikal ettirilmesinde aracı rolü oynar. En yaygın olan Markoni donanım çeşididir. Buna göre;

2.1. Sabit Donanım: Arma ve yelkenleri taşıyan donanım olup direk ve bumba ile ıstralya ve çarmık tellerinden ibarettir.

a) Direk ve Çarmık sistemi: Direk, pruva-pupa hattında dikey veya çok az meyilli olarak konulmuş ağaç veya metalden yapılmış bir donanım parçasıdır. Direkte kıç tarafa bakan özel oluğun içinde orsa yakasının gradin halatı geçirilmek suretiyle yelkenin direğe bağlantısı sağlanır. Yelkenin direğe düzgün olarak basılması ise ana yelken mandarının çekilmesi ile sağlanır. Mandar, yelkeni direğe basan halatlara verilen genel addır. Direğin öne-arkaya ve sağa-sola kaymadan istediğimiz açıda sabit olarak durmasını sağlayan destek sistemine ise çarmıh sistemi denir. Çarmık ayakları direğe göre kıç tarafa doğru konumlandırıldığından direğin öne yatmasına engel olurlar. Teknenin kıç tarafına daha da yakın olan çarmıhlara ise pupa çarmıhları denmektedir. Istralyalar da temel olarak direğin pupa-pruva hattı üzerinde istenilen açıda kalmasını sağlarlar. Baş ve kıç ıstralya olmak üzere iki adettirler. Direk üzerindeki gurcatalar ve ayaklar ise çarmık ve ıstralyaların direkle bağlantısını sağlar. Kemere yönünde direğe tespit edilmiş olan gurcatalar, direklerin rüzgarın etkisi ile bükülmesini engeller. Çarmık ve ıstralya telleri ile ayakların bağlantısı kilitler ile sağlanır. Baş ve kıç ıstralya liftin uskur ile gerilir. Buna ‘çektirme’ de denir. Çektirme bedeni döndürülmek sureti ile ucundaki çubukların kendisini vira etmesiyle ıstralyayı germiş olur.

b) Bumba: Yelkenin alt yakasının tespit edildiği ağaç veya metalden yapılmış yatay bir donanım parçasıdır. Bumbanın yukarı bakan yüzünde bulunan bir oluktan yelkenin alt gradin halatı geçirilmek sureti ile yelken bumbaya bağlanır. Bumbamızın konumu, ana yelkenimizin rüzgara göre olan konumunu belirler.

Şekil 2: Donanım, yelken ve isimlendirilmesi

2.2. Yelkenler ve Sabit olmayan donanımlar:

Genel Bilgiler: İkisi direğin önünde flok (cenova) ve balon olmak üzere, diğeri   arkasında ana yelken olmak üzere  iki  üçgen  yelkenden  ibaret  olup,  ana  yelkenin  iki  yakası  direğe  ve  bumbaya bağlanmıştır. Yelken  özel  keten,  pamuk,  kevler  kumaşlardan  yapılmış  üçgen  dokudur  ve  her  kenarına yaka   denir.

a) Orsa Yakası: Yelkenin dikey kenarı olup, ana yelkende direğe, floklarda ise baş ıstralyaya tespit   olunur.
b) Alt Yaka  (Gradin Yakası): Yelkenin yatay yöndeki alt kenarı olup floklarda serbest, ana yelkende   ise   bumbaya   tespit   olunmuştur.
c) Güngörmez Yakası: Yelkenin daima serbest olan üçüncü kenarı olup, ana yelkende   direk başından    bumba    ucuna, floklarda ise yelkenin yukarıdaki ucundan ıskotanın bağlandığı yere kadar uzanan kenarıdır.

Yelkenin   üç   köşesine   ise   şu   adlar   verilir:
a) Karula Yakası: Yelkenin alt ön ucundan tespit edildiği köşe olup, ana yelkende bumbanın direkle birleştiği   ucuna;   floklarda ise baş ıstralyanın güverte ile birleştiği uca bağlanır.
b) Iskota Yakası: Yelkenin ıskotasının bağlandığı köşedir. Iskota halatı, yelkenin rüzgara göre konumunu   belirlememizi sağlayan   halattır. Aynı zamanda rüzgara doğru yükselirken yelkenin  kanat  gibi  şeklini  korumak  için  yelkenin  alt  yakasını  aşağı  doğru  çeker.

Iskota yakası:

c) Mandar Yakası: Yelkenin yukarı basılmasını sağlayan mandar ipinin bağlandığı ve orsa ile   güngörmezin birleştiği köşedir.

Flok (Cenova): Karula  yakasından  kilitle  baş  bodoslamadaki  mapaya,  orsa  yakasına  dikilmiş  bulunan kancalar ile de baş ıstralyaya   bağlanır. Flok,   flok   mandarı baş ıstralyaya basılır;   Flok ıskotası denilen halatla da bir alabandadan diğerine aktarılır. Adı geçen halatın teknenin sancağında kalan yarısına sancak flok   ıskotası, iskelede kalan yarısına ise iskele flok ıskotası denir.

Ana Yelken: Ana    yelkenin  direğe  tespit  olunan  orsa  yakasına  dikilmiş  gradin  halatının,  bu  direkteki oluğun içinden geçirilmesi ile yelken   direğe   basılır. Basılıp boşu alındıktan sonra mandarı koç    boynuzuna    volta    edilir.  Ana  yelkenin  alt  yakasındaki  gradin  halatı  ise,  bumbanın oluğunun içinden geçirilmek sureti ile bu yaka da bumbaya tespit olunur. Ana yelkenin mandar yakası ‘Başlı’ adı verilen metal bir   levha   ile kaplanır. Ana yelkenimizin güngörmez yakası ise belirli bir kavis ile kesilmiştir  (kelebek) ve yelkene dikilmiş dar uzun ceplere sokulmuş çıtalarla bu şekilde korunur. Centreboardlarda,  bazı  değişiklikler  göstermekle  birlikte  genel  olarak,  ana  yelkenin  bir taraftan diğer tarafa aktarılması, bumba ucundaki   makaradan,   sonrada havuzda yer alan bir  diğer  makaradan  geçip  dümencinin  eline  gelen  bir  halatla  mümkün  olur  ki  buna  ana yelken ıskotası denir. Daha büyük yatlarda ise ana yelken ıskotası,   bumbanın ıskota yakası ile ortası arasına konumlandırılmış ve güverte veya ayna üzerindeki araba sistemi üzerinde kayan  bir  yapıya  sahip  bir  makaralar  sistemi  şeklindedir.  Iskota  bu  araba  düzeneği  ile yelkenimizin daha fazla gerilerek torlaşmasını önlemiş oluruz.

Şekil 3: Tekne donanımları ve sabit elemanları

Etiketler: motor yatları, rüzgar teknesi, tekne parçaları, yat nedir, yat parçaları, yelken elamanları, yelken parçası Yelkenli Tekneler ve Donanımları