Maddenin İç Yapısına Yolculuk

Yazar jawscod2

Follow @yucinbil Her türlü güncel ve genel bilgi rafist.com

Marketteki ürünleri niçin kolayca buluruz? Mağazada elbise alacaksak niçin rasgele hareket etmeyiz de belli bir bölüme yöneliriz? gibi sorularla sınıflandırmaya giriş yaparız.

Toprak, demir, taş, su, buz, süt, yağ, su buharı, oksijen, hava gibi maddeleri kendi aralarında sınıflandırsak nasıl bir gruplama yapardınız? sorusuyla katı, sıvı, gaz olarak sınıflandırılabileceği tartışmayla buldurulur.

Haller arası dönüşümler ve bu dönüşümler sırasında maddede ne tür değişiklikler olduğunu kavratmak için ders kitabının 17. sayfasındaki etkinlik deney olarak yapılır.

Bu etkinlik sonrasında aşağıdaki sorulara cevaplar aranır ve sonucunda hal dönüşümleri ve hallerin özellikleri kavratılmaya çalışılır.

– Taneciklerin hareketi sıcaklıkla nasıl değişiyor?

– Sıvı tanecikler mi gaz tanecikler mi daha hızlıdır?

– Katı tanecikleri tamamen hareketsiz midirler?

– Hangi halde tanecikler daha çok enerjiye sahiptir?

– Hal değişimi olmadığı halde sıcaklık artarsa taneciklerin hızı nasıl değişir?

– Gazları katı ve sıvılardan ayıran en belirgin özelliği ne olabilir?

– Bir sıvı gaz haline geçerken hacmi nasıl değişir?

MADDE: Madde nedir? Maddenin özelliklerinden bahsedilecek. Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir.

Madde üç halde bulunur: Katı, sıvı ve gaz.

MADDENİN ÖZELLİKLERİ

Ortak Özellikler

Bütün maddelerde bulunan özeliktir. KÜTLE ve HACİM

Ayırt edici özellikler

Bir maddeyi diğer maddeler den ayırt etmeyi sağlar. ÖZKÜTLE ,ÖZISI, ÇÖZÜNÜRLÜK, ERİME VE KAYNAMA NOKTASI,GENLEŞME, ESNEKLİK,İLETKENLİK

MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI

Katı (toprak,taş,odun
Sıvı (su,zeytinyağı, alkol)
Gaz (hava,hidrojen,oksijen)
Katı Hali:Katı halde,

Madde belirli bir şekle ve hacme sahiptir.
Maddeyi oluşturan tanecikler birbirine çok yakındır ve düzenli bir yapıdadır.
Hareket enerjisi düşüktür.
Sıvı hali,

Sıvı halde maddenin belli bir hacmi vardır.
Fakat belli bir şekli yoktur.Bulunduğu kabın şeklini alır.
Tanecik arası boşluk katıya göre çoktur.
Tanecikler düzenli olarak dizilmediği gibi birbiri üstünden kayarak hareket eder.Bu sıvıya akışkanlık özelliği kazandırır .
Gaz hali ,

Gaz halde ise taneciklerin enerjisi çok fazladır ve tanecikler arası mesafe çok fazladır.Bu yüzden gazlar bulundukları kabın her tarafını doldururlar.
Gazların belli bir şekli yoktur.
HAL DEĞİŞTİRME:

Erime: Bir maddenin katı halden sıvı hale geçmesine denir. Eriyen madde çevreden ısı alır.

Donma: Sıvı bir maddenin katı hale geçmesine denir. Sıvı donarken çevresine ısı verir.

Buharlaşma: Sıvı bir maddenin gaz hale geçmesine denir. Buharlaşan madde çevreden ısı alır.

Yoğunlaşma: Gaz maddenin sıvı hale geçmesine denir. Yoğunlaşan madde çevreye ısı verir.

Kaynama: Sıvılar her sıcaklıkta buharlaşır. Fakat buharlaşmanın en yoğun olduğu ana kaynama denir. Bu andaki sıcaklığa da kaynama noktası denir.

Katının eriyip sıvılaştığı sıcaklığa erime noktası Sıvının katı hale geçtiği sıcaklığa donma noktası denir. Erime donmanın, buharlaşma yoğunlaşmanın tersidir.

Çevre Bilinci

Gezegenimizin yapısında maddenin üç hali de mevcuttur. Hava, su buharı gaz hali; su, lavalar sıvı hali; kayalar, madenler, buz dağları katı haline örnek olarak verilebilir. Maddenin tüm bu halleri yaşamamızın mükemmel şekilde devam etmesi içindir. Çevremizdeki bu düzeni bozmamaya özen göstermeliyiz.

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞMELER
Öğrencilere çevrelerinde maddeler üzerinde gördükleri değişimlerden oluşan bir liste yaptırılır.

Fizksel değişmeler:

Maddenin dış görünüşü ile ilgili, ölçülebilen hissedilebilen veya gözlenebilen özellikşlere fiziksel özellikler denir. Renk, koku, tat, kırılganlık, özkütle, katı,sıvı ve gaz halde olma gibi özellikler fiziksel özelliklerdir.

Maddenin fiziksel özelliklerinde meydana gelen değişmelere fiziksel olay denir. Örnekler:

· Kömürün toz haline gelmesi

· Demirin tel ve levha haline gelmesi

· Kağıdın yırtılması

· Suyun buharlaşması

· Şekerin suda çözünmesi

*** Bu olaylar sonunda maddenin iç yapısında değişme olmaz.

*** Bütün hal değiştirme olayları fiziksel değişmedir.

Kimyasal değişmeler:

Bütün maddeler atom veya molekül dediğimiz küçük taneciklerden oluşur. Maddelerin atom veya molekül yapılarıyla ilgili özelliklere kimyasal özellikler denir. Yanma, çürüme, paslanma, bileşik yapma gibi özellikler kimyasal özelliklerdir.

Buna bağlı olarak bu özelliklerde meydana gelen değişmelere de kimyasal değişmeler deni. Kısaca maddenin iç yapıdsında meydana gelen değişmeler kimyasal değişmelerdir. Örnekler:

· Kağıdın yanması

· Mumun yanması

· Sütün ekşimesi

· Yumurtanın bozulup çürümesi

· Demirin paslanması

· Fotosentez olayı

· Solunum olayı

*** Kimyasal değişmeler sonucunda maddeler başka maddelere dönüşür.

*** Bütün yanma olayları kimyasal değişmedir.

BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ?

1- Cam akıcılığı çok az olan bir sıvıdır.

2- Tırnakların, saçları uzamasının bir kimyasal değişme olduğunu biliyormusunuz?

Çevre bilinci
Karbonun yanması kimyasal bir değişmedir. Bu olay sonucunda açığa karbon dioksit çıkar. Havadaki karbon dioksit oranının artması yaşamımızı olumsuz etkiler. Karbon dioksit oranının artması atmosferin ısınmasına sebep olur. Bu da kutup buzlarının erimesine yol açabilir. Buzların erimesi fiziksel bir değişmedir. Kutup buzulları bizlere çok uzak olduğu için ilk başta pek dikkatimizi çekmiyor ama aslıda su akışkan olduğu için su seviyesindeki değişiklik neticede bizleri etkileyecektir. Küresel ısınma bazı bölgelerde suları aşırı buharlaştıracağı olacağı için kuraklıklara da sebep olacaktır.

KARIŞIMLARI FİZİKSEL YOLLA AYRILMASI:

Maddelerin Sınıflandırılması:

Maddeler saf ve saf olmayan maddeler şeklinde iki ana grupta toplanır.

1- Saf madde

· Elementler

· Bileşikler

2. Saf olmayan madde (Karışımlar)

· Homojen karışım

· Heterojen karışım

Saf olmayan maddeler(Karışımlar):

Birden fazla maddenin rasgele miktarlarda bir araya gelmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir.

Şekerli su, tuzlu su, salata, çorba, petrol, hava, kağıt gibi maddeler birer karışımdır.

Karışımın özellikleri:

Karışımıoluşturan maddelerin kimyasal yapılarında değişme olmaz.
Karışım, kendisini oluşturan maddelerin özelliklerini taşır.
Kendisini oluşturan maddelerin kimyasal yapılarında değişiklik olmaz.Fiziksel özellikleri değişebilir.
Fiziksel yollarla ayrıştırılabilir.
Belirli bir özkütlesi yoktur.
Rasgele oranlarda hazırlanabilir.

Karışımlar, maddelerin birbiri içindeki dağılımına göre heterojen ve homojen olarak iki grupta incelenir.

1. Heterojen karışımlar( Adi karışımlar):

Özellikleri her yerinde aynı olmayan ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi gözükmeyen karışımlara heterojen karışım denir.

Ayran, talaş-su karışımı gibi…

2. Homojen Karışımlar (Çözeltiler):

Özellikleri her yerinde aynı olan ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi gözüken karışımlara homojen karışımlar denir.

Çözelti: Bir maddenin diğer bir madde içerisinde her tarafa eşit olarak dağılmasıyla oluşan karışımlara denir.

· Tuzlu su, şekerli su, hava, maden suyu, alkollü su, gazoz, alaşımlar, kolonya….

· Bütün gaz karışımları çözeltidir.

Çözünme: Bir maddenin diğer bir madde içerisinde gözle görülmeyecek şekilde dağılmasına çözünme denir.

Çözünme hızını etkileyen faktörler:

Maddeyi ufalamak
Çözeltiyi karıştırmak
Çözeltiyi çalkalamak
Çözeltinin sıcaklığını arttırmak

Karışımların Ayrıştırılması:

Karışım fiziksel bir olay olduğu için karışımlar fiziksel yollarla ayrıştırılır.

Ayırma yöntemleri:

· Eleme ile ayırma (Kum-Çakıl, Nohut mercimek, …….)

· Süzme ile

· Yüzdürme (yoğunluk farkı)

· Dinlendirme

· Çözme ve kristallendirme

· Damıtma

· Diğer yöntemler

Bileşiklerin Kimyasal Yolla Ayrıştırılması:

Saf maddeler

Her yerinde aynı özelliğe sahip olan maddelere saf madde denir.

Saf maddeler aynı cins atom yada moleküllerden meydana gelir.

Saf maddelerin öz kütle, çözünürlük, öz ısı, erime noktası ve kaynama noktası gibi ayırt edici özellikleri vardır.

Saf maddeler, kendi içinde element ve bileşik olarak iki kısma ayrılır.

1.Element

2.Bileşik

Element: Aynı cins atomlardan meydana gelen maddeye denir.

Elementler fiziksel veya kimyasal yollarla daha basit maddelere ayrılmaz.

Genel olarak elementler kimyasal özelliklerine göre metal, ametal ve soy gazlar olmak üzere üçe ayrılır.

Bileşikler: İki ya da daha fazla cins atomdan meydana gelen saf maddeye denir.

Bileşikler;

Elementlerin belirli oranlarda birleşmesiyle meydana gelir.

Kendisini oluşturan elementlerin özelliklerinden tamamen farklı özellik taşır.

Kendilerini oluşturan elementlere kimyasal yollarla ayrıştırılabilir.

Bileşiklerin Ayrıştırılması:

Elementler daha basit maddelere ayrıştırılamaz. Ancak bileşikler kendilerini oluşturan elementlere veya daha basit bileşiklere ayrıştırılabilirler. Fakat bu karışımlarda olduğu gibi fiziksel yöntemlerle olmaz.

Bileşikler kimyasal yollarla bileşenlerine ayrıştırılabilirler.

1. Isı ile ayrıştırma:

Bazı bileşikler ısıtıldığında kimyasal değişmeye uğrayarak daha basit maddelere ayrışabilirler.

Örnek: Civaoksit Civa + Oksijen

2. Elektrik enerjisi ile ayrıştırma (Elektroliz)

Elektroliz kaplamacılıkta yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.

Elektrolizle bir bileşik kendisini oluşturan elementlere ayrıştırılabilir.

Örneğin su elektrolizle ayrışabilen bir bileşiktir.

Elektroliz.: Su Hidrojen + Oksijen

Element, Bileşik ve Karışımın Özellikleri

ELEMENT
BİLEŞİK
KARIŞIM

1
Saftır.
Saftır.
Saf değildir.

2
Erime noktası sabittir.
Erime noktası sabittir.
Erime noktası sabit değildir.

3
Kaynama noktası sabittir.
Kaynama noktası sabittir.
Kaynama noktası sabit değildir.

4
Öz kütlesi sabittir.
Öz kütlesi sabittir.
Öz kütlesi sabit değildir.

5
Daima homojendir.
Daima homojendir.
Sadece çözeltiler homojendir.

6
Daha basit maddelere ayrışmaz.
Kimyasal yollarla ayrışır.
Fiziksel yollarla ayrışır.

7
Bileşeni yoktur.
Bileşenlerinin özelliklerini taşımaz.
Bileşenlerinin özelliklerini taşır.

8
Yapı taşları atomdur.
Ametal bileşiklerin yapı taşları moleküldür.
Yapı taşları olmaz.

Elementlerden Bileşik Oluşturulması

Elementlerin birleşerek bileşik oluşturmasına sentez denir. Hidrojen ve oksijenin birleşmesiyle su oluşur, bu olaya suyun sentezi denir.

Bitki yapraklarında ışıkla gerçekleşen su ve karbondioksitin birleşmesi olayına fotosentez denir.

Elementler bileşik haline gelirken kendi özelliklerini kaybederler. Yeni özelliklerde madde oluşur.
Elementler bileşik oluştururken belli oranlarda birleşirler.
Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerin özelliklerini taşımaz.

Demir + Kükürt ısı Demir sülfür

Demirsülfür kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşımaz Örneğin mıknatıs demir tozlarını çekerken demir sülfür bileşiğine etki etmez.

Kömürün yanması:

Kömür karbon içerir, kömürün oksijenle yanması sonucunda karbondioksit oluşur. Karbondioksit bir bileşiktir.

Karbon + Oksijen Karbondioksit

MADDENİN YAPISI VE ATOM

Madde, atom adı verilen taneciklerden oluşur.Atom maddenin yapı taşıdır.

Atomun yapısında proton, nötron ve elektron bulunur.

Proton ve nötron atomun çekirdeğinde yer alır. Elektron ise çekirdek etrafında dolanır.

Atomu oluşturan tanecikler belli başlı özellikleri vardır.

Proton: Atomun çekirdeğinde bulunur. (+) yüklü bir parçacıktır. Kütlesi 1 akb’dir.

Nötron: Atomun çekirdeğinde bulunur. Kütlesi hemen hemen protona eşittir. Elektrik yükü taşımaz.Yani yüksüz bir parçacıktır.

Elektron: Atomun çevresinde çok büyük hızla dönen hareketli bir parçacıktır. Elektronlar çekirdek etrafında farklı enerji seviyelerinde dolanır.

Atom çekirdeğinin çapı, atom çapının 100 binde biri kadardır. Atom çekirdeğinde yüklü olarak sadece protonlar bulunduğu için, atomun çekirdek yükü daima (+) artıdır.

1 Karbon atomunun kütlesinin 1/12’sine, 1 atomik kütle birimi adı verilmiştir. Atomik kütle birimi akb ile gösterilir.

1 Karbon atomu = 12 akb’dir.

Kimyasal hesaplamalarda atomların kütleleri gram cinsinden değil, akb cinsinden alınır.

Atom numarası: Bir element atomunun çekirdeğinde bulunan proton sayılarının toplamına, atom numarası adı verilir. Atom numarası Z ile gösterilir.

Z = p

Kütle numarası: Bir atomun çekirdeğindeki proton ve nötron sayılarının toplamı, o atomun kütle numarasını verir. Kütle numarası A ile gösterilir.

Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısı

A = p + n

Nötr ve Yüklü Atom: Bir atomdaki proton ve elektron sayıları birbirine eşitse

bu atoma nötr atom denir. Nötr atomda (+) ve (–) yükler birbirine eşittir.

Örneğin nötr karbon atomunda 6 proton 6 elektron vardır. Nötr atomda,

p = e’dir.

Atomlar elektron alıp verebilirler. Ancak çekirdekte bulunan proton ve nötronu alıp veremezler.

Nötr karbon atomunda (+) ve (–) yük sayısı eşittir.
ÖRNEK: Nötr bir magnezyum atomunda proton sayısı 12, nötron sayısı 13’tür.
Bu atomun;

a. Elektron sayısı nedir?

b. Kütle numarası nedir?

Çözüm

a. Nötr atomda elektron ve proton sayısı birbirine eşittir. O hâlde, p = e = 12 dir.

b. Kütle no = A = p + n

p = 12, n = 13 olduğuna göre, A = 12 + 13 = 25

(–) yüklü atom

Eğer bir atom dışarıdan elektron alırsa, (–) yük sayısı (+) yük sayısından

fazla olur. Bu durumda atom (–) yüklü olur.

Örneğin nötr flüor atomunun 9 elektronu, 9 protonu vardır.
Flüor atomu 1e– alınca 10 elektronlu ve (–) yüklü olur.

(–) yüklü flüorun (–) yük sayısı(+) yük sayısından fazladır.

(+) yüklü atom

Eğer bir atom bir elektronunu kaybederse, (+)
yük sayısı (–) yük sayısından fazla olur. Bu durumda

atom (+) yüklü olur.

Örneğin nötr lityum atomunun 3 protonu 3 elektronu

vardır. Lityum 1e– verirse 2 elektronlu ve (+)

yüklü olur.

(+) yüklü lityumun (+) yük sayısı (–) yük sayısından fazladır.

Elementlerin Sembollerle Gösterilmesi

Kimyasal hesaplamalarda maddelerin Lâtince isimleriyle işlem yapmak zordur. Bunun yerine elementlerin Lâtince isimlerinin kısaltmalarından oluşan semboller kullanılır.

Element sembollerinde ilk harf her zaman büyük, varsa diğerleri daima küçük yazılır.

Örneğin;

Hidrojen H, Helyum He, Karbon C

Kalsiyum Ca, Bor B, Berilyum Be

Element sembolünün sol üst köşesine atomun kütle numarası, sol alt köşesine ise atom numarası yazılır.

Kütle numarası A p+n

X = X = X

Atom numarası Z p

ÖRNEK:56Aşağıda verilen nötr hâldeki atomların atom numarası (Z), kütle numarası (A), nötron (n) ve elektron (e) sayılarını belirtiniz.

a. 167 N b. 126 C c. 73 Li

ÖRNEK: I. 157 X II. 189 X III. 1910 X

Yukarıdakilerden hangilerinin nötron sayısı, 178 O elementinin nötron sayısıyla aynıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II D) II, III

Elektron Dağılımı

Elektronlar çekirdek çevresinde belli enerji seviyelerinde ve belli sayılarda dolanır. Enerji seviyeleri çekirdekten dışa doğru, 1. seviye, 2. seviye, 3. seviye şeklinde sıralanır. Bazen enerji seviyeleri, K, L,M, N… harfleriyle de gösterilir.

1. seviyede en fazla 2 elektron bulunur.

2. seviyede en fazla 8 elektron bulunur.

Bir enerji seviyesinde bulunabilecek en fazla elektron sayısı, 2 n2 bağıntısı ile hesaplanır. (n, enerji seviyesini gösterir.)

Atomun en dış enerji seviyesinde en fazla 8 elektron bulunabilir. En dış enerji seviyesinde 8 elektron bulunduran elementlere soy gazlar ya da asal gazlar adı verilir. Bunun tek istisnası helyumdur. Helyum elementi soy gaz olduğu hâlde 2 elektronu vardır.

Bazı atomlar ve enerji seviyelerine göre elektronların dağılımı;

2He ) 3Li ) )

2 2 1

😯 ) ) 10Ne ) )

2 6 2 8

12Mg ) ) ) 16S ) ) )

2 8 2 2 8 6

Örnek:

İlk iki enerji seviyesi dolu olan bir atomun toplam elektron sayısı nedir?

Örnek:

Atom numarası 13 olan nötr bir atomun elektron dağılımı nasıl olur?

Örnek:

18X atomunun elektron dağılımı nasıldır?

Örnek:

Üçüncü enerji seviyesinde 2 elektron bulunan bir atomun atom numarası kaçtır?

A)6 B)10 C) 12 D) 26

BUNLARI BİLİYORMUSUNUZ?

Atomun çapı yaklaşık 1 angstromdur.1 angström 1 milimetrenin 10 000 000 da birine eşittir. Yani 1 milimetrelik çizgi üzerinde yaklaşık 10 milyon atom yan yana dizilmiş demektir.

İyon atom

(+) ya da (–) elektrik yüklü atoma iyon atom denir. İyon yükü element sembolünün sağ üst köşesine yazılır. Eğer atom yüklü değilse herhangi bir ibare konmaz.

Örneğin, nötr X atomu 1e–verdiğinde X atomu +1 yüklü iyon hâline gelir.

e iyon yükü

X X+1

Nötr X atomu 1e– aldığında X atomu –1 yüklü iyon olur.

e iyon yükü
Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi iyon hâline geçen bir atomun elektron sayısı değişir.

X X-1

ü (+) yüklü iyona katyon denir.

ü (–) yüklü iyona anyon denir.

Bir atomun yük miktarı;

İyon yükü = p – e bağıntısından hesaplanabilir.

Örnek:

Bir atomun proton sayısı 15, elektron sayısı 18’dir. Bu atomun yük miktarı nedir?

İyon yükü = p – e İyon yükü = 15 – 18 = –3

Burada (–) işareti atomun dışarıdan elektron aldığını gösterir. Atomun iyon yükü ile birlikte gösterimi 15X–3 şeklinde olur.

İyon hâlindeki bir atom elektron alarak ya da vererek nötr hâle geçebilir.

Örneğin X–1 iyonunun elektron sayısı proton sayısından 1 fazladır. X–1 iyonu daha önce aldığı 1 elektronu geri vererek nötr hâle geçebilir.

X+1 iyonuda daha önce verdiği 1 elektronu alarak nötr hâle geçebilir.

Örnek:

2311 Na+1 iyonunun p, e ve n sayıları kaçtır?

Örnek:

Atom no
e.s
K.N

X
16
17
33

Y
12
10
24

Z
4
2
7

Tabloda verilenlere göre, I. X bir katyondur. II. Y’nin nötron sayısı 12 dir. III. Z bir anyondur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, III D) I, II, III

Örnek:

(+) yüklü bir atom, nötr hâle geçerken

I. nötron sayısı

II. elektron sayısı

III. proton sayısı

niceliklerinden hangileri değişmez?

A) I, II B) II, III C) I, III D) I, II, III

Çözümlü Soru 9

Örnek:

Aşağıda atom numarası ve elektron sayısı verilen atomlardan hangisi, anyon halindedir?

Atom No. Elektron sayısı

A) 18 18

B) 16 18

C) 11 10

D) 3 2

Örnek:

3215 X–3 ile 4020 Y+2 iyonları için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) X’in elektron sayısı nötron sayısından fazladır.

B) Y+2’nin proton sayısı elektron sayısından fazladır.

C) X–3 ve Y+2 iyonları aynı sayıda elektrona sahiptir.

D) X’in nötron sayısı Y’nin nötron sayısından fazladır.

İzotop Atomlar

Bir elementin tüm atomlarındaki proton sayıları aynıdır. Fakat nötron sayıları farklı olabilir.

Proton sayıları aynı, nötron sayıları farklı olan atomlara izotop atomlar denir. İzotop atomların atom numaraları aynı olsa da nötron sayıları farklı olduğu için kütle numaraları da farklı olur.

Örneğin hidrojenin üç tane izotopu vardır;

Hidrojenin izotopları

11H 21H 31H

Hidrojen Döteryum Trityum

Dikkat edilirse hidrojenin her üç hâlinde de proton sayısı 1, fakat nötron sayısı farklıdır. Hidrojenin 1 nötronlu izotopuna döteryum, 2 nötronlu izotopuna trityum isimleri

verilmiştir.

Bir başka örnek karbon atomundan verilebilir.

126 C, 136 C ve 146 C atomlarý karbonun izotop atomlarıdır.

ü İzotop atomların fiziksel özellikleri farklı, kimyasal özellikleri aynıdır.

Örnek:

iyon
İyon yükü
Elektron sayısı

K
+2
24

L
-1
19

M
+3
23

N
-2
18

357 X, 3617 Y, 3516 T atomlarından hangileri birbirinin izotopudur?

Çözümlü Soru 12

Örnek:

K.N
A.N
n.s

K
23

L
23
12

11
11

Tabloda bazı iyonların yükleri ve elektron sayıları verilmiştir.

Buna göre, hangi iki iyon aynı elementten oluşmuştur??u(2002 – ÖO)

A) L ve N B) K ve L

C) K ve M D) M ve N

Örnek:

I. K ve L’nin elektron sayıları aynıdır.

II. L ve M’nin nötron sayıları aynıdır

III. K ve M birbirinin izotopudur.

Yargılarından hangileri doğrudur?

A) I, II B) II, III C) Yalnız III D)I, II ve III

ALIŞTIRMALAR

1. Element, bileşik, homojen ve heterojen karışım ne demektir? Açıklayınız.

2. İyon ne demektir? Şekil çizerek açıklayınız.

3. İzotop atom ne demektir? Açıklayınız.

4. PM X –1, RN Y –2, ST Z izotop atomlardır. M = 17, P = 2M , P = R + 1, R = S + 1 olduğuna göre,P, R, S, N ve T kaçtır?

5. 3 X +1, 13 Y +3, 16 Z –2 iyonlarının elektron dağılımını çizerek gösteriniz.

Periyodik Cetvel

Elementler benzer özelliklerine göre sınıflandırılırlar.Elementlerin benzer özelliklerine göre sınıflandırılmasıyla oluşturulan tabloya periyodik cetvel denir. Periyodik cetvelde, elementler artan atom numaralarına göre dizilmiş ve benzer özellikteki elementler alt alta gelmiştir. Periyodik cetvele periyodik tablo ya da periyodik çizelge de denir. Periyodik cetveli oluşturan yatay sıralara periyot adı verilir.

Yatay sıralarda atom numaraları arttıkça, elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri değişir. Periyodik cetveldeki düşey sütunlara grup denir.

Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellikler gösterir.Periyodik cetvelde 8 tane A ve 8 tane B olmak üzere 16 tane grup vardır. Periyodik cetvel 18 sütundan oluşur. B gruplarından üç tanesi birden 8B olarak isimlendirilir.

Periyodik cetveldeki ilk sütuna 1A grubu denir.Son sütunu ise 8A grubu oluşturur.1 A grubu elementlerine alkali metaller adı verilir.

Hidrojen 1 A grubunda olduğu hâlde alkali metaller grubuna girmez. 7 A grubu elementlerine halojenler, 8A grubu elementlerine soy gazlar adı verilir.

Grup ve Periyodun Bulunması

Bir elementin atom numarası biliniyorsa, bu elementin grup ve

periyodu bulunabilir.

Örneğin 7N elementinin elektronlarının dağılımı şöyledir:

7N ) )

2 5

Burada en son enerji seviyesindeki elektron sayısı, grup numarasını;
enerji seviyelerinin sayısı ise periyot numarasını verir.

Bu sonuçlara göre, 7N elementi 2. periyotta 5 A grubundadır.

Örnek

17Cl elementinin periyot ve grup numarasını bulunuz.

Değerlik Elektron Sayısı

Nötr bir atomun son enerji düzeyindeki elektron sayısına, değerlik elektron sayısı denir.

Gruplara göre elementlerin değerlik elektron sayıları şöyledir:

Elementlerin Sınıflandırılması

Elementler, metaller, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar olmak üzere sınıflara ayrılır.

Metallerin Genel Özellikleri

Periyodik çizelgenin sol tarafında bulunurlar.

Parlak ve serttirler.

Şekil verilebilirler, tel veya levha hâline gelebilirler.

Oda sıcaklığında katı hâlde bulunurlar. Civa (Hg) hariç.

Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.

Bileşik oluştururken elektron verirler. Elektron verince (+) pozitif yüklü olurlar.

Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar.

Ametallerin Genel Özellikleri

Periyodik çizelgenin sağ tarafında bulunurlar.

Mat görünüşlüdürler.

Vurulunca kırılabilirler, şekil verilemezler.

Grafit hariç elektrik ve ısıyı iyi iletmezler.

Oda sıcaklığında brom sıvı, karbon, kükürt ve bor katı, diğerleri gaz hâldedir.

Metallerle yaptıkları bileşiklerde (–) negatif yüklüdürler.

Kendi aralarında bileşik oluşturabilirler.

Yarı Metaller

Periyodik çizelgede metallerle ametalleri ayıran zig-zag çizginin sağ ve solunda bulunurlar.

Bazen metal, bazen ametal özellik gösterirler.

Bor, silisyum, germanyum, arsenik, antimon, tellür, polonyum ve astatin yarı metallerdir.

Soy Gazlar

Kararlı yapıya sahiptirler. Elektron alma ve verme eğilimleri yoktur.

Başka maddelerle reaksiyona girmezler.

Oda sıcaklığında gaz hâlde bulunurlar.

Periyodik çizelgenin en sağında bulunurlar.

Periyodik tablonun ortasında yer alan B Grubu elementlerine geçiş elementleri denir. Bunların içinde ağır metaller bulunur.

Element kütlelerinin akb cinsinden gösterilmesi:

Periyodik tabloda elementlerin kütleleri yazılırken izotopları da göz önünde bulundurulur. Bir elementin kütlesi, izotop kütleleri göz önüne alınarak hesaplanır.

Klor elementi tabiatta % 75 oranında 35Cl şeklinde, % 25 oranında da 37Cl izotopları şeklinde bulunur. Cl elementinin ortalama kütlesi şöyle hesaplanır:

Klor elementinin atom kütlesi

Klor elementinin ortalama kütlesi 35,5 akb dir. Bu yüzden Klor elementi periyodik tabloda 35,5Cl şeklinde gösterilir.

75/100 x 35 + 25/100 x 37 = 35,5 akb

Örneğin, bor elementi tabiatta % 20 oranında 105 B izotopu, % 80 oranında 115 B izotopu şeklinde bulunur.

Bor elementinin ortalama atom kütlesi

20/100 x 10 + 80/100 x 11 = 10,8 akb

Bor elementi periyodik cetvelde 10,85B olarak gösterilir

Periyodik tabloda soldan sağa gidildikçe:

Atom numarası artar.

Elektron sayısı artar.

Ametallik özellik artar.

Yukarıdan aşağı inildikçe: