Güncel ve Genel Bilgi Desteği

Dünya’da Yelken; İnsanların suyun kaldırma gücü ve rüzgardan yaralanması suretiyle başlayan yelken sporu, bugün popüler spor dallarından biridir. Daha önceleri Hollandalı gemicilerin korsan gemilerini kovaladıktan sonra gayri ciddi olarak yelkenli gemilerle yaptıkları dönüş yarışları, 1639 yılında İngiltere’de Seamark Club adlı yelken kulübünün kurulmasıyla ciddiyet kazandı; ancak gelişimi 19. yy’ın ikinci yarısından itibaren hızlandı. 1900 yılında Olimpiyat Oyunları’na dahil edilmesi de yelkenciliğe spor kimliği kazandırdı. Henüz aynı tarzda teknelerin fazla olmaması nedeniyle, farklı tasarımdaki teknelerin eşit koşullarda yarışabilecekleri bir sınıflandırmaya yönelik “rating rule” denilen ölçme kuralları, 1906′da kabul edildi. 1907 yılında ise “International Yacht Racing Union-IYRU-(Uluslar arası Yacht Yarış Birliği)”kurularak bu konuda otorite birliği sağlandı. Merkezi Londra’da bulunan IYRU, dünyadaki en etkili ve en büyük yelken yarışı düzenleyen kuruluş oldu. 4-16 Ekim 1907 tarihinde ilk kez bir yelken yarışı tüzüğü de IYRU tarafından, bu kuruluşa üye ulusal federasyonların katıldığı Paris Toplantısı’nda kabul edildi ve bu tüzük 4 yılda bir gözden geçirilerek zaman zaman değiştirildi.Yine diğer bir yelken yarış federasyonu olan “North American Yacht Racing Union-NAYRU-(Kuzey Amerika Yelken Federasyonu) ile IYRU arasında çıkan kural tartışması 29 Ekim 1949 tarihinde çözümlendi. Şubat 1950 tarihinde birleşik bir tüzük hazırlandı ve yeni kurallarla yarışlar yapılmaya başlandı.IYRU’ya Türkiye de dahil olmak üzere 90′ın üzerinde üye ülke vardır. Bunlar A-N arası harflerle isimlendirilmiş 14 grupta toplanırlar ve Permanent Committee’de temsil edilirler. Türkiye “D” grubundandır. Zaman zaman tekneler lehine kararlar almak görevi de yapan UYRU, sahibine gelir sağlamak amacıyla “teknelere reklam konulması”nı 1981 yılında kabul etmiştir.

Türkiye’de Yelken
Kesin olarak söylenememekle beraber kıyılarımızda 16., 17. ve 18. yy’larda nakliye, ulaşım ve gezi amacıyla yelkenli teknelerin kullanılması Türkiye’de yelken sporunun başlangıcı sayılabilir. 19. yy’da deniz subaylarının eğitiminde yelkenli okul gemilerini kullanan Osmanlılar da Bahriye Mektebi’ne ait, “Nüvid-i Fütuh” adlı bir yelkenli eğitim gemisi ve “Belkıs”, “Yunus”, “Martı” adlarında kotralar vardı. Bu sayede yelkenli teknelerle tanışan öğrencilerle subay adayları, okulda öğrendiklerini tatil günlerinde sandal kiralayarak uygulamaya çalışırlardı. İstanbul’da o zamanlar yelkenli teknelerin sadece yabancı ve gayri müslimlere ait olması, sayılarının azlığı, Türklerin bu sporu fazlaca uygulamalarına engel oluyordu. Moda ve Yeşilköy’de yabancılar tarafından düzenlenen yarışlara da Türkler kabul edilmezdi. Bu yarışların ilki İngilizler tarafından 1912 yılında yapıldı ve 1915 yılında Harbiye Nezareti’nin İngilizlere ait teknelere el koymasına kadar devam etti. Yalnız, 1850 ile 1913 yılları arasında sık olmamakla beraber büyük yelkenli tekne sahibi bazı Türkler de bu yarışlara katıldı ve hatta 1898 yılında Faik Bey’in Afacan adlı yelkenlisi, Prinkipo (Büyükada)Yacht Kulübü’nce düzenlenen 2 haftalık seri yarışlarda birinci oldu. Bu yarışların kendine özgü sınıfları vardı. İstanbul Moda Koyu’nda yapılan 7 Eylül 1913 tarihli “Moda Büyük Deniz Yarışları’nda şu sınıflar öngörülmüştü:
-Yelken ve Motorlu Yachtçılar Sınıfı Yarışı,
-Savaş Gemileri “Cig”leri Sınıfı Yarışı,
-Yelkenli Gaz Gemileri Yarışı,
-Savaş Gemileri ŞALOPA’ları Sınıfı Yarışı,
Türk yelken sporu ilk kez 1921 yılında Atter See’de temsil edildi. Osmanlı Devleti2nin Stockholm elçisi Asım Turgut Bey’in 12 yaşındaki oğlu Demir Turgut, gençler kategorisinde şampiyon oldu.
I.Dünya Savaşı’yla durgunlaşan yelken sporu, Cumhuriyet’le birlikte gelişmeye başladı. 1923 yılında Su Sporları Federasyonu faaliyet programına alındı ve 1930 yılında ilk one desing teknelerle modern yachtçılığa geçildi. 1931 yılında Demir Turgut, Almanya ‘da katıldığı uluslar arası bir yarıştan dönerken, 12 metrekare şarpi sınıfına ait yelken yarışma kurallarını ve tekne planlarını getirerek arkadaşları Şeref Birgen, De Lagrange, Harun Ülman, Behzat Baydar ve Refik Çullu ile uygulamaya başladı. Bu kurallara göre 1932 yılında Moda’da düzenlenen ilk resmi yarışta yelkenleri 12 metrekare Şarpi, 12 Kadem Denizci ve 15 metrekare Yole Sınıflarına ayrıldı. Bundan sonra Moda’daki ikinci yarış 2 Eylül, üçüncüsü ise 16 Eylül 1932 tarihlerinde yapıldı. Aynı yıl İzmir Karşıyaka’da da 12 metrekare şarpi sınıfında bölgesel bir yarış düzenlendi.
Türk sporcularının katıldıkları ilk uluslar arası yarışma 1936 Berlin Olimpiyatları’ydı. Star boat sınıfında yarışmaya katılan sporcularımız Harun Ülman ve Behzat Baydar çifti, tekneyi ilk defa kullanmalarına 14 tekne arasında 7. oldu. 1937 yılında İstanbul’da düzenlenen Balkan Yelken Şampiyonası, Türk yelken sporuna ayrı bir canlılık kazandırırken bu spora ilginin artmasını sağladı.
İzmir bölgesinde yapılan 9 Eylül 1938 tarihli ilk KABA YOLE yarışında ise Muzaffer Kakış (Göztepe) 3 tekne arasında birinci oldu. Bu dönem yelkenciliğin ülkemizde gelişme göstermesini sağlayan en önemli kişiler Burhan Kunt ve Nejat Yulkarslan’dır.
1952 yılında ilk yelken ihtisas kuruluşu “İstanbul Yelken Kulübü (İYK)”Kuruldu. Bu olay, Kalamış Yelken Kulübü, Fenerbahçe, Galatasaray ve Karşıyaka Spor Kulüpleri yelken şubeleri ile İzmir Denizgücü Kulübü başta olmak üzere 30′a yakın ihtisas kulübünün açılmasına önayak oldu(1952-1972 yılları arası).
Yine 1952 yılında ilk defa bir Türk yelkencisi Sadun Boro, bir İngiliz’le beraber dünyanın etrafını teknesiyle dolaştı. 1965 yılında da ikinci kez, karısı ve kendisi yanında olmak üzere tamamiyle yerli malı olan Kısmet adlı teknesiyle dünya turuna çıktı ve 1968′in Haziran ayında başarıyla gezisini bitirerek İstanbul’a döndü. Bundan başka Haşim Mardin’in 7-7-1956 tarihinde 102 gros tonluk ve 120 kadem boyundaki Markoni Yawl armalı “Rüyam” adlı yatıyla, torbay-Lizbon arasında düzenlenen 5 gün ve 800 mil süren yarışta üçüncü olması, Türk yelken sporcularının Offshore yarışlarındaki ilk başarılarıydı.
Yelken sporunun “Türkiye Yelken Federasyonu” adıyla bağımsız bir federasyona kavuşması 25 Mayıs 1957 tarihinde oldu. Orhan Saka ilk federasyon başkanıydı ve 1968 yılına kadar bu görevini yürüttü. Bu arada 1958 yılında ilk yelken ihtisas yayını olan Yelken Gazetesi İzmir’de, bunu takiben Yacht Dergisi de 1964 yılında yayın hayatına başladı. Günümüzde, Yelken Dünyası dergisi bu spor dalında çıkan tek yayındır. 1961 yılında İzmir’de düzenlenen Avrupa Gençler Şampiyonası’nda Altan Yalman-Hayri Karabilgin ikilisi Snipe’ta Avrupa Şampiyonluğu’nu kazandı.
1965 yılında Deniz Kuvvetleri ve yelken yarışçılarının işbirliğiyle yapılan Çakalbey, Gölcük-İstanbul, İzmir, İstanbul, Kuşadası ve Bodrum yarışları yelken sporunun Türkiye’de gelişimine büyük katkıda bulundu.
One desing sınıfta Avrupa Gençler Şampiyonalarında ülkemize ilk birinciliği 1966 yılında Hayri Karabilgin-Altan Yalman ekibi kazandırdı. Bu başarıları 1971 yılında ilk offshore kulüp olan Açıkdeniz Yarış Kulübü’nün kurulması izledi. Bu kulüp 1993 yılında ismini Bakanlar kurulu kararı ile Türkiye Açıkdeniz Yarış Kulübü olarak değiştirdi. Bu sınıfta ilk uluslar arası başarımız, 1972 Akdeniz Oyunları’nda elde ettiğimiz üçüncülük ve dördüncülüklerdir.
1972 yılından itibaren Offshore yarış yelkenciliğinde yapı, yarış kuralları ve handikap hesapları yönlerinden uluslar arası düzeyde büyük gelişmeler oldu. Balkan Yelken Şampiyonası 1973 yılında Türkiye Yelken Federasyonu tarafından İstanbul’da düzenlendi. Bu şampiyonada Optimist sınıfında Küçük yelkencilerimiz İbrahim Kakış Balkan 1. liğini kazandı. 1978′den itibaren de yelkencilik yapmayı kolaylaştıran ucuz, hafif ve kolay taşınan sailboard tekneleri yapıldı. Böylece yurdumuzda yelken sporunun geniş kitlelere yaygınlaşmasında önemli engellerden biri aşıldı.
Bu dönemdeki diğer önemli başarılarımızdan biri de, 1977 yılında Yugoslavya’da yapılan Optimist Dünya Şampiyonası’nda Türkiye’nin “IODA Challenge Cup” takım yarışında 22 ülke arasında 9. olmasıydı. Aynı şampiyonada “Beacon Challenge Cup” yarışında ise Namık Bekler 108 Optimist içinde 16. oldu. 1978 yılında İzmir’de yapılan XI. Balkan Yelken Şampiyonası’nda ise Halim Kakış optimist dalında Balkan 1. si oldu.
Son yılların başarılı sporcularından Serhat Altay, 1990 Akdeniz Oyunları’nda Optimist sınıfında ikinci, Balkan Şampiyonası’nda ise birinci oldu. İlk kez takım halinde birinciliğimiz ise 1992 Balkan Şampiyonası’nda gerçekleşti. Bu şampiyonada sporcularımız 11 kategorinin 6′sında altın madalya kazandı.
1994 yılında ise Türkiye’de 1980 yılından itibaren kullanılan IOR ölçü ve handikap sistemi yerine IMS (Uluslar arası Ölçü Sistemi), Türkiye Açıkdeniz Yarış Kulübü programında bulunan bütün yarışmalarda uygulanmaya başladı.
Samim Arduman, Haşim Mardin, Emre Gönensay, Vural Suveren Haluk ve Nesrul Kakış, Altan Yolman, Yusuf Zapçı ve son dönemde yetişen İbrahim Kakış, Ayben Önal, Billur Rumelili, Haluk Babacan ve Arif Gürdenli bu spor dalında ülkemizin başarılı temsilcileridir. Özellikle Arif Gürdenli 1992 Barcelona Olimpiyat Oyunları’nda Finn sınıfında bir yarışta birinci olarak tüm dünyanın dikkatlerini üstüne çekti. 1993 yılında İstanbul’da düzenlenen Balkan Şampiyonası’nda Seren Kavuk, A.Kemal Tüfekçi, Haluk Babacan, Aslı Sözeri ve Kutlu Torunlar altın madalya kazanırken diğer yelkencilerimiz de 5 gümüş, 8 bronz madalya alarak takım halinde 1.liği elde ettiler. 1994 yılında Çeşme’de düzenlenen Avrupa Finn Şampiyonası’nda gençlerde Ali Tüfekçi şampiyon oldu. Aynı yıl 28 Aralık 5 Ocak tarihlerinde Yunanistan’ da yapılan Balkan Şampiyonası’nda yelkencilerimiz dört 1.lik, dört 2. lik ve yedi 3. lük kazandılar.Avrupa Laser Şampiyonası’nın 23′ncüsü 1995 yılında İstanbul’da yapıldı. Bu şampiyonada Seli Kakış Avrupa’nın dört bir yanından gelen 96 rakibi arasından sıyrılarak Laser Radyel’de Avrupa Şampiyonluğu’na ulaştı. Bayanlar Laser Radyal’de de Deniz Karacaoğlu üçüncülük kürsüsüne çıktı. Balkan Şampiyonası’nda ise sporcularımız 4 altın, 4 gümüş, 8 de bronz madalya kazandılar.
Şişecam Yelken Kulubü, İstanbul Yelken Kulübü, Türkiye Açıkdeniz Yarış Kulübü, Marmara Yelken Kulübü, Kalamış Yelken Kulübü, Fenerbahçe, Galatasaray, Göztepe, Karşıyaka, Deniz Harp Gücü Yelken Kulübü, İskenderun Yelken Kulübü, Mogan Su Sporları Kulübü, Karadeniz Yelken İhtisas Kulübü ve Artur Yelken İhtisas Kulübü gibi kulüpler bu spor dalında faaliyet gösteren başlıca kuruluşlarımızdır

Yazar: Deniz Giray (yelkenokulu.com)

Etiketler: Yelken, yelken kulubleri, yelken sporu, yelkenli Dünyada ve Türkiyede Yelken